Ăn hỏi là nghi lễ quan trọng bởi đó là lời thông báo chính thức việc hứa hôn cho hai con giữa hai gia đình nhà trai và nhà gái. Tuy nhiên, mỗi vùng miền có đặc trưng riêng, nhất là trong việc chuẩn bị mâm quả. Nhìn vào phần lễ trên mâm quả mà người ta có thể đoán được sự chu đáo của nhà trai dành cho nhà gái. Cả hai đằng nhà trai và nhà gái đều muốn đẹp trong mắt bà con hai họ, xóm giềng nên lễ ăn hỏi của người Bắc thường được chuẩn bị rất chu đáo và kỹ càng.
Thời điểm và địa điểm của lễ ăn hỏi
Lễ ăn hỏi ở miền Bắc thường không cách xa thời điểm đám cưới, thông thường nhất là trước đám cưới 1 tháng hay 1 tuần. Thông thường, bố mẹ của cô dâu chú rể sẽ đi xem ngày để tìm ra một thời gian thích hợp cho đám hỏi.
Thành phần tham gia vào lễ ăn hỏi
Thành phần tham gia lễ ăn hỏi sẽ không nhiều như lễ cưới, tuy nhiên điều này không có nghĩa là thiếu vắng đi những người quan trọng trong gia đình của hai bên nhà gái và nhà trai. Nhà trai và nhà gái phải có sự tham dự đầy đủ của bố mẹ, ông bà, người thân và bạn bè thân thiết.
Mâm quả trong lễ ăn hỏi
Mỗi mâm quả sẽ đựng một lễ vật khác nhau và theo nguyên tắc “ngoài lẻ trong chẵn” Ngoài lẻ là số lượng tráp sẽ luôn là số lẻ tượng trưng cho yếu tố “dương”, lễ vật bên trong luôn là số chẵn tượng trưng cho sự “có đôi có cặp”. Những món lễ vật thường là trầu cau, chè (trà), mứt hạt sen, rượu, thuốc lá, bánh cốm, bánh phu thê. Tùy theo điều kiện tài chính của mỗi gia đình mà lượng lễ vật trong mâm quả sẽ khác nhau.
-Lễ ăn hỏi 3 tráp thường có những lễ vật: trầu cau,chè, mứt hạt sen.
-Lễ ăn hỏi 5 tráp thường có: trầu cau, chè, mứt hạt sen, rượu và thuốc lá, bánh cốm.
-Lễ ăn hỏi 7 tráp thường có: trầu cau, chè, bánh cốm, rượu và thuốc lá, mứt hạt sen, bánh phu thê, bánh đậu xanh.
-Lễ ăn hỏi 9 tráp thường có: trầu cau, chè, bánh cốm, rượu và thuốc lá, hạt sen, bánh phu thê, bánh đậu xanh, lẵng hoa quả kết rồng phụng, lợn sữa quay.
Lễ vật trong mâm quả miền Bắc khá nhiều, được sắp xếp theo hình tháp, bày trong mâm quả sơn son thếp vàng, có thể phủ thêm khăn rồng phượng màu đỏ. Đặc biệt, lễ vật không thể thiếu là trầu cau. Những gia đình khá giả còn đặt thêm những mâm quả rồng phượng đặc biệt được làm từ trái cây và lá dừa, mâm lợn sữa quay…
Lễ dẫn cưới
Ngoài những lễ vật kể trên, nhà trai sẽ chuẩn bị lễ dẫn cưới. Lễ dẫn cưới là tiền mặt được để trong phong bì đặc biệt trong một khay riêng và do mẹ của chú rể cầm khay lễ trao cho mẹ cô dâu trước khi trao các mâm lễ khác. Đây là một nghi thức nhằm thể hiện sự cảm kích của nhà trai trước công ơn dưỡng dục của mẹ cô dâu, vì sau lễ cưới, nhà trai sẽ được thêm người, còn nhà gái thì ngược lại.
Nghi thức trong lễ ăn hỏi
Bên nhà trai sẽ chọn ra một đội nam bưng quả và bên nhà gái cũng sẽ chọn ra đội nữ để nhận mâm quả. Khi bên nhà trai đến nhà gái, đội trai sẽ xếp thành hàng ngay ngắn và đưa mâm quả cho đội nữ.
Hai bên sẽ trao lễ dẫn cưới và các mâm quả, rồi đại diện hai gia đình sẽ có đôi lời phát biểu với toàn thể những người đến dự lễ ăn hỏi. Thông thường, trong lễ ăn hỏi miền Bắc sẽ có sự hiện diện của những người lớn tuổi. Sau phần phát biểu, nhà gái đặt một phần lễ vật lên bàn thờ gia tiên.
Cô dâu sẽ ngồi ở trong phòng cho đến khi chú rể hoặc bố mẹ vào đón mới bước ra. Tiếp đó là nghi thức thắp hương tổ tiên. Sau khi hoàn tất, cô dâu sẽ cầm ấm trà đi rót nước mời khách. Khi lễ ăn hỏi kết thúc, nhà gái sẽ chia lại một phần lễ vật, gọi là lễ lại quả cho nhà trai. Một lưu ý khi chia lễ vật là phải dùng tay để tách, không dùng dao.